علل پیدایش تصویر خود وعزت نفس
علل پیدایش خویشتن وعزت نفس
بحث درباره نحوه وعلل پیدایش تصویر خود وعزت نفس را باید در رابطه فرد با جامعهاش به ویژه در دوران پراهمیت کودکی ونوجوانی به عنوان یکی از علت ها ی عمده جستجوکرد.این رابطه را می توان به چند نوع بیان نمود که عبارتند از :
واکنش دیگران :مهم ترین منشا پیدایش تصویر خود و ارزش به خود رفتار وواکنش دیگران نسبت به فرد به خصوص کودک است.
بسیاری از تحقیقات حاکی است که تصویر هر فرد از خود وابسته به تصویری است کهدیگران از او داشته اند وحتی درحال حاضر هم تصویردیگران از یک فرد می تواند ارزیابیو تصویری را که او از خود دارد تغییر دهد.اگر اولیاء به کودک بگویند او باهوش و زرنگاست و امثال آن ، این نوع مفاهیم به تدریج قسمتی از هویت کودک می گردد ،بسیاری ازروانشناسان این روند را " درونی کردن " نام نهاده اند که توسط آن کودک ،نگرش ها وواکنش های دیگران را جزئی از ارزش های درونی خود می نماید.
مقایسه با دیگران : تصوی از خود شامل خصوصیات عینی و قابل قیاس بادیگران است مثل بلندی قد یا لاغری، یکی از منابع ایجاد این تصویر مقایسه ای است کهکودک در رابطه با خود با افرادی مثل برادر، خواهر یا دوستان و دیگران انجام می دهد.
اگر همسایه ها ثروتمندند کودک خود را فقیر احساس می کند و اگر خواهران و برادرانباهوش وزرنگ هستند واو دائما از آن ها عقب افتاده است خود را کم هوش تصور می نماید.
همانند سازی با الگوها :کودک با یک سلسله از افراد مهم زندگی خود همانند سازی کرده آن ها را بعنوان مدل یا الگوی رفتاری خود بر می گزیند ،آن ها را می ستاید ومیلدارد شبیه آن ها گردد.والدین وآموزگاران مهم ترین این الگوها هستند ،شکل گیری خود ایده آلبر اساس درهم آمیختن این مدل ها در ذهن کودک انجام می شود ،تحقیقات نشان می دهد کههمانند سازی نیز سبب تغییر تصور خود می گردد یعنی فرد احساس می کند که مانند الگویخود شده است .قسمت مهمی از خویشتن از طریق همانند سازی کودک با والد هم جنس خودتعیین می شود که در اصل نقش جنسی او را تعیین می کند ،اگر کودک دختر باشد وارتباطسالم ،صمیمی ومستمری را با مادر خود برقرار کند احساس زنانه را می آموزدواگر پسر باشدورابطه خوبی با پدر داشته باشد نقش سالم وصحیح پدرانه را کسب می کند.
نیاز به احساس ارزش وعزت نفس :همراه با زیستن در شرایط اجتماعینیاز به احساس ارزش به نحو متعادل و سالم آن در انسان بوجود می آید و برای نگه داریسلامت وتعادل روانی وحتی تکامل وجودی او بسیار ضروری است، معمولا اگر بر این نیازخللی وارد شود احساس حقارت و یا خود بزرگ بینی در فرد ایجاد می شود،بدین معنی کهشخص یا بسیار خود کم بین و ناراضی از خود و متزلزل می شود و یا بسیار خودبزرگ بین،خودمدارو خودنما خواهد شد.هر دوی این قطب های احساسی نشان دهنده این واقعیت استکه فرد به علل اختلال در احساس ارزشمندی قادر به درک واقعیت ها و واکنش های دیگراننسبت به خود نیست.
علت اصلی احساس حقارت و خودبزرگ بینی را می توان در طرد شدن مستمر و مداوم ازطرف والدین ودیگران دانست لذا قسمتی از ارزش های درونی وی احساس بی ارزشی نسبتبه خود است .روانشناسان معتقدند که احساس بی ارزشی عمیق ریشه بسیاری از ناهنجاریهای روانی است که در بین افراد دیده می شود.
با تشکر از خانم مهناز مجیری نژاد